فضایل امام علی(ع) در کتابهای حدیثی اهلسنت مانند صحاح سته در بخشهایی بهنام مناقب و فضایل علی بن ابیطالب آمده است.[۱۲۷] همچنین در کتابهایی که درباره فضایل اهلبیت نوشته شده، بخشی به مناقب و فضایل امام علی اختصاص دارد. عالمان شیعه و سنی کتابهایی مستقلی نیز درباره فضائل و مناقب امام علی(ع) تألیف کردهاند. آقابزرگ تهرانی در الذریعه ۱۵ کتاب با عنوان فضائل امیرالمؤمنین(ع) معرفی کرده است.[۱۲۸] او همچنین کتابهایی با عناوین دیگر نیز معرفی کرده که در بردارنده فضائل امام علی(ع) است. به عنوان نمونه:«نهج العداله فی فضائل الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبیطالب»، نوشته عبد علی بن الحسین اللبان النجفی[۱۲۹] و «مصباح الأنوار فی فضائل إمام الاَبرار»، نوشته هاشم بن محمد.[۱۳۰]
کتابهای اهلسنت
فضائل امیرالمؤمنین، اثر احمد بن حنبل شیبانی (درگذشت ۲۴۱ق) از پیشوایان چهارگانه اهلسنت. در این کتاب، ۳۶۹ روایت در فضائل و مناقب امام علی(ع) نقل شده است.[۱۳۱] ابنحنبل در این کتاب ماجرای تبریک خلیفه دوم به امام علی(ع) در روز غدیر را نقل کرده است.[۱۳۲]
خصائص امیرالمؤمنین (کتاب)، اثر احمد بن شعیب نسائی (درگذشت ۳۰۳ق) محدث و نویسنده کتاب السنن، از صحاح ششگانه اهلسنت. در این کتاب که بهزبان عربی نوشته شده، از اسلام علی(ع)، جایگاه او نزد پیامبر(ص)، خویشاوندیاش با رسول خدا(ص) و جایگاه همسر و فرزندان او سخن آمده است.
مناقب الامام علی بن ابیطالب، اثر اِبْن مَغازِلی (درگذشت ۴۸۳ق). کتاب بهزبان عربی نوشته شده و فضایلی چون ولادت در کعبه، سبقت در پذیرش اسلام، رفتن بر دوش پیامبر(ص) و احادیث و آیاتِ درباره علی را مطرح کرده است.
مناقب علی بن ابیطالب، اثر احمد بن موسی بن مَردَوَیه (درگذشت ۴۱۰ق)، اَلْمعیار و المُوازنه فی فضائل الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبیطالب(ع)، تألیف محمد بن عبدالله اِسکافی دانشمند معتزلی (درگذشت ۲۴۰ق)، الجوهره فی نسب الامام علی و آله اثر محمد بن ابیبکر تلمسانی (قرن هفتم هجری)، جواهر المطالب فی مناقب الامام علی بن ابیطالب، نوشته شمسالدین باعونی (درگذشت ۸۷۱ق)، کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابیطالب، اثر محمد بن یوسف گنجی (درگذشت ۶۵۸ق)، مَناقِبُ الامام أمیرُالمُؤمنین (ع) تألیف موفق بن احمد خوارزمی (درگذشت ۵۶۸ق) و مناقب مرتضوی، نوشته میر محمدصالح ترمذی (درگذشت ۱۰۶۰ق) از دیگر آثار عالمان اهلسنت درباره فضایل امام علی بهشمار میآیند.
کتابهای شیعه
المراتب فی فضائل امیرالمؤمنین. این کتاب اثر ابوالقاسم بُستی عالم زیدی قرن چهارم قمری است. در این اثر ۴۵۰ فضیلت علی بن ابیطالب(ع) ذکر شده است.
تفضیل امیرالمؤمنین، اثر شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق) نویسنده در در این کتاب با استناد به احادیث شیعه و سنی، فضیلت علی(ع) بر همه پیامبران جز پیامبر اسلام را اثبات کرده است. این اثر بهزبان فارسی ترجمه شده است.
الرّسالَهُ العَلَویه فی فَضلِ أمیرالمؤمنین(ع) عَلی سائرِ البَرّیه سِوی سیدنا رَسولُ الله (ص). این کتاب را ابوالفتح کراجکی (درگذشت ۴۴۹ق) بهزبان عربی نوشته شده است. در آن افضلیت علی(ع) طبق آیات قرآن، ویژگیهای امام علی و پاسخ به شبهاتی درباره وی آمده است.
الیَقین بِاختِصاصِ مولانا عَلیّ علیهالسلام بِإمرَهِ المُؤمِنین. نویسنده این کتاب سید ابن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق) است. او در این کتاب با استناد به ۲۲۰ حدیث از منابع اهلسنت، لقب «امیرالمؤمنین» را مختص علی(ع) دانسته است که پیامبر(ص) آن را به وی داده است.
کتابهای عُمْدَهُ عُیونِ صِحاحِ الاَخْبار فی مَناقبِ اِمامِ الاَبرار مشهور به العُمدَه، تألیف ابنبطریق (درگذشت ۶۰۰ق)، مائهُ مَنْقَبَه مِنْ مَناقِب امیرالمؤمنین وَ الأئمّه مِنْ وُلْده(ع) مِن طَریقِ العامّه اثر ابنشاذان، طرف من الانباء و المناقب، اثر سید ابن طاووس، الروضه فی فضائل امیرالمؤمنین اثر شاذان بن جبرئیل قمی، کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین نوشتۀ علامه حلی و قضاء امیرالمؤمنین اثر محمدتقی شوشتری از دیگر آثاری است که عالمان شیعی درباره فضائل امام علی(ع) نوشتهاند.