امروزه تشکیل خانواده و ازدواج کردن از مهمترین تصمیمهای زندگی بشریت به شمار میآید. شتابزدگی و بدون تحقیق و بررسی در این مسیر گام برداشتن نکوهیده است. چنان که شتاب در کردار نیک پسندیده است، دقت نیز ضرورت دارد؛ زیرا دقت در امور موفقیت را تضمین میکند و از مشکلات میکاهد. روان شناسان معتقدند هر اندازه زن و مرد قبل از ازدواج اطلاعات صحیحتر و دقیقتر درباره یکدیگر داشته باشند، بهتر میتوانند موفقیت یا شکست زناشویی خود را پیش بینی کنند.۱
سفارشهای امیر مۆمنان ـ علیه السلام ـ پیرامون ملاکهای انتخاب به دو دسته تقسیم میشود:
الف) ویژگیهای فردی
ویژگیهای فردی پسر و دختر مناسب برای ازدواج، چنین است:
۱٫ دینداری
در انتخاب همسر، ایمان نخستین ملاک به شمار میآید؛ زیرا انسان با ایمان، به علت ارتباط قلبی با خدا و برخورداری از نیروی کنترل کننده درونی، فردی قابل اعتماد است و به پیمانهایش عمل میکند. تجربه نشان داده است کسانی که ایمان ندارند پس از تشکیل زندگی مشترک، به دلیل نداشتن ارزشهای ثابت معنوی، با وزش نخستین باد ناموافق پیوند میگسلند.
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ یارانش را چنین سفارش میکرد:
علیک بذوات الدین؛ بر تو باد که همسر دیندار انتخاب کنی. ۲
اذا اتاکم من ترضون دینه و امانته فزوجوه؛
هر گاه کسی برای خواستگاری نزدتان شتافت که از دین و امانتش مطمئن و راضی بودید، وی را به ازدواج درآورید. ۳
۲٫ رشد اخلاقی
اخلاق نیک بهترین سرمانه و شاخصترین شرط ازدواج است. حضرت علی ـ علیه السلام ـ یارانش را از ازدواج با آنان که اخلاق پریشان و ناشایست دارند، نهی فرمود. ۴
۳٫ رشد عقلی
عاقل کسی است که کارها را در موقعیت مناسب انجام دهد و درست و نادرست را بشناسد. محرومان از رشد عقلی، حتی اگر اندیشه خدمت در سر پرورانند، به دلیل درک ناقص خوش زیان میرسانند. بدین سبب، معصومان ـ علیهم السلام ـ ما را از ازدواج با ابلهان باز داشتهاند.
حضرت علی ـ علیه السلام ـ میفرماید:
ایاکم و التزویج الحمقاء، فان صحبتها بلاء و ولدها ضیاں
از ازدواج با احمق بپرهیزید؛ زیرا زندگی با او بلا است و فرزندش تباه میشود. ۵
۴٫ رشد عاطفی
توانایی کنترل احساسات منفی و مثبت و بروز نفرت و خشم و عشق و شادی در محدوده مورد قبول جامعه، رشد عاطفی خوانده میشود. زن و مرد باید از توان داد و ستد عاطفی برخوردار باشند. ۶ حضرت علی ـ علیه السلام ـ همسر همراه و همدل را مایه انس و پایبندی به خانواده میداند۷ و زن موافق را یکی از دو آسایش می<STRONG& gt;شمارد. ۸امام جوانان را چنین اندرز میداد: از خداوند همسری مهربان، شیفته و سپاسگذار درخواست کنید؛ همسری که اگر به او بدی کردید، از شما درگذرد و اگر بر او وارد شوید، شادتان سازد. ۹
ب) همتایی و همانندی
تناسب، همانندی، همتایی و هماهنگی (کفو بودن) از ملاکهای بنیادین ازدواج است. هر اندازه دختر و پسر از نظر ویژگیهای گوناگون نزدیکتر باشند، پیوند ازدواج آنها استوارتر و عمیقتر خواهد بود. امام علی ـ علیه السلام ـ از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ چنین روایت کرده است:
انکحوا الاکفاء؛ با همتایان خود ازدواج کنید.۱۰
ویژگی همانندی، در ابعاد گوناگون اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، تحصیل و حتی سن قابل بررسی است:
۱٫ ایمان
پایبندی به دین و ارزشهای دینی از عوامل خوشبختی به شمار میآید. همانندی در ایمان، همسران را به انجام دادن کردار نیک و دوری از اعمال خلاف اخلاق وا میدارد.
امام علی ـ علیه السلام ـ به جوانان چنین سفارش میکند:
از خدا همسری بخواهید که اگر یاد پروردگار کردید، یاری و همراهیتان کند؛ و چنانچه در سایه غفلت خدای را از یاد بردید، یادتان آورد. ۱۱
۲٫ اصالت خانوادگی
این ویژگی، از اساسیترین ملاکهای ازدواج است. شناخت خصوصیات و وضعیت تربیتی – فرهنگی خانواده همسر آینده، در ایجاد تفاهم در زندگی زناشویی نقش محوری ایفا میکند. بررسیها نشان میدهد تفاوتهای بارز فرهنگی، تربیتی و اخلاقی در خانوادههای زن و شوهر از مهمترین عوامل طلاق در ایران است. ۱۲ شخصیت اخلاقی و معنوی کسانی که در خانوادههای نجیب و سالم بار آمدهاند، عمق و اصالت بیشتر دارد. پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ از ازدواج با گیاه رسته در زبالهها نهی فرمود و این گروه را چنین شناساند: زن زیبایی که در خانواده زشت رشد کرده است. ۱۳
البته همتایی در سن، تحصیلات، زیبایی، محیط و فرهنگ و وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز شایسته دقت است.
پی نوشت ها:
[۱]. شکوه نوایی نژاد: مشاوره ازدواج و خانواده درمانی، ص ۱۰
[۲]. حر عاملی: وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۳۸٫
[۳]. حسین نوری: مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۱۸۸٫
[۴]. ابن ابی جمهور: عوالی اللثالی، ج ۳، ص ۳۰۲٫
[۵]. کلینی: الکافی، ج ۵، ص ۳۵۳٫
[۶]. شکوه نوایی نژاد: مشاوره ازدواج و خانواده درمانی، ص ۱۳٫
[۷]. عبدالواحد آمدی: غرر الحکم، ح ۸۲٫ (الانس فی ثلاثه الزوجه الموافقه).
[۸]. حسین نوری: مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۱۶۴٫ (الزوجه الموفقه الراحتین).
[۹]. همان، ص ۲۴۷٫
[۱۰]. محمد بن محمد بن اشعث کوفی: جعفریات، ص ۹۰٫
[۱۱]. حسین نوری: مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۱۷٫
[۱۲]. شکوه نوایی نژاد: مشاوره ازدواج و خانواده درمانی، ص ۱۴٫
[۱۳]. حر عاملی: وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۳۵٫
منبع: کتاب تصمیم های بزرگ جوانی، نویسنده: محمد باقر پور امینی